Why Mouni Roy threatened to cancel her performance at the Akash Ambani wedding at the last minute


Mouni Roy reportedly gave a tough time to the security officials at the recently-held Akash Ambani - Shloka Mehta Wedding


Indian business magnate Mukesh Ambani and wife Nita Ambani's son Akash Ambani's marriage to Shloka Mehta has been one of the biggest newsmakers of 2019 so far. Besides stunning pictures, what big fat Indian weddings bring along is a lot of gossip and the Ambani wedding was no different.

The wedding festivities are long over but the stories refuse to end. One such hot piece of gossip that's doing the rounds currently is how 'Naagin' actress Mouni Roy gave a hard time to the security officials.

Mouni Roy, who was supposed to perform on all four nights of the wedding, reportedly threatened to walk out of the Ambani wedding at the last minute and the reason will blow your mind.


Considering the wedding guest list included VVIPs from all walks of life, the security was on an all time high. All the guests were mandated to seal their mobile phones before entering the venue and while all other Bollywood celebs obliged, Roy allegedly refused to co-operate.

As per a report in SpotBoye, the 'Gold' actress refused to handover her phone to the guards for security checking. A guest present at the party informed the portal, "Mouni was not at all comfortable with her phone being locked, but, the condition was applicable to all the guests at the party and hence she had to agree to it."

Although Mouni gave in to their demands at the gate, she tried to remove the sticker once she entered the greenroom. "When the security officials came to address the situation, Mouni got extremely agitated and started arguing with the officers. After much persuasion, she had to get the sticker back on her phone," the source told SpotBoye.


The drama didn't end there. Mouni tried to get rid of the sticker once again, forcing the guards to rush back to the greenroom. When the agitated guards warned Mouni not to repeat it, she reportedly threw a tantrum and threatened to walk out of the wedding and cancel the performance.

"After a long argument, Mouni finally had to give in and of course, as the payments were all made in advance, she had to perform at the wedding and so she did," the SpotBoye source further added.

I think we can safely conclude that Mouni is extremely possessive about her mobile phone and we think she will check this clause with the event managers next time before agreeing to perform at any future wedding.

Grand weddings of semi-rural gentry inspired by Bollywood


In a country where the masses take their cues from film and cricket stars, these idols could have set a different example and help influence a more sensible thought process

In the wedding season, there’s almost never a day when the village opposite our house in Greater Noida isn’t resounding with DJ beats. The land on which our apartment complex is built once belonged to this village and our lives are interconnected with the local people in myriad ways. It is now a rich village as the farming land has been acquired by the government and the farmers have got the money they never imagined they would acquire in a few generations.  One fallout of this new-found prosperity is that the weddings have become ostentatious with the DJ playing well into midnight, firecrackers being lit in complete disregard to any court order and staggering multicuisine buffets.

Last month I attended one such wedding. The boy was unemployed but the family was nouveau riche, mainly earning from rental income. They had used their new money obtained by the sale of agricultural land to build a series of rooms that they leased out to migrant construction labourers from poorer states. The bride’s family had a similar rise to riches, in a neighbouring village. A Maruti Swift stood at the entrance of the pandal, with no attempt to hide the dowry. Practically anyone was able to reel off how much cash and how much gold was given by the bride’s father.

As the internet and TV melt borders between big cities and small and between urban and rural, wedding trends inspired by the rich and famous,  have spread far into the interiors. Only women above 60 seemed to be wearing saris. The rest were in lehengas, whose designs were copies of those worn by recent Bollywood brides. A young woman even wore a flowing blood red western style gown, which she told me she bought in Bilaspur, a town with less than fifty thousand people in Rampur district of UP. Food counters lined the perimeter of the venue. Two girls in jackets and trousers were welcoming guests handing over their dinner plates. I learnt that they were part of the catering company, hired from Delhi. An innovative locally crafted roti machine was presenting one hot roti after another in an assembly line. An entire mithai shop had been transplanted offering every possible traditional north  Indian confectionary. Fireworks lit up the night sky while the dance floor throbbed with dancing women and their children keeping step.


This family belonged to the Gurjar community, once upon a time nomads, who then became farmers, and now are just prosperous people spending the windfall they had landed as a result of urbanization.

Ramanand, an old relative recounted the weddings of the Gurjars, just about fifteen years ago. “Ek mombatti ki roshni mein ho jaati thi shaadi” he said. Generators were not ubiquitous, so in power-starved UP, entire streets were not lit up like they had done that night. Caterers were unheard of in the village; the women of the house would cook all the delicacies. Land deals had changed everything. The profile of the guests was different too. Many ex-farmers were now residents of building ‘societies’ doing office jobs or owning small businesses. Their children went to well-known schools of the area and while they retained a link with the village, their lifestyle and appearance were more similar to the urban educated middle class.

The practice of multiple grand functions was unheard of in these parts previously. There would be only one formal event of the actual wedding. However, the party I was attending that evening was a post-wedding reception, a practice borrowed from outside their milieu.


The standards of how much is good enough have zoomed upwards in semi-urban societies, which being close to metro cities, are aspirational but are also sufficiently traditional to retain their strong community ties. The most adverse impact has been on those villagers who have not benefitted from land sales but are not spared the pressure to keep up when it comes to weddings. A driver who conducted his daughter’s wedding a year ago had the same number of items in the buffet as the one in this prosperous Gujjar wedding. “Every item has to be there- that Moradabadi dal, the hot kadhai milk and the coffee in the end, else there will be questions.” These pressures force the poor in the village to borrow from creditors and remain in debt for years.

The gargantuan wedding celebrations of 2017/18 of Deepika-Ranveer, Virat-Anushka, Priyanka-Nick and the Ambani heirs that became newsworthy around the world have only reinforced the  ‘big is beautiful’ credo, among communities in interior India. In a country where the masses take their cues from  film and cricket stars, these idols could have set a different example and help influence a more sensible thought process.

Akash Ambani - Shloka Mehta wedding inspires a hysterical meme fest on Twitter

Ambani wedding 2.0 made sure that India doesn't run out of meme material for atleast a month

On Saturday, the eldest son of business tycoon Mukesh Ambani, Akash Ambani got hitched to Shloka Mehta, daughter of diamantaire Russell Arunbhai Mehta. It was dubbed as the 'wedding of the year' and rightfully so!

From the winter wonderland themed-decor, the stellar guest list to the extravagant performances - everything about the Ambani wedding 2.0 was beyond extra.

While the fashion police cannot stop discussing who wore what, we couldn't help but notice the meme fest that the wedding has inspired.


From Google CEO Sundar Pichai flying down from the US to attend the wedding, Nita Ambani and Mukesh Ambani twinning to Karan Johar dancing his heart out with Hardik Pandya post the 'Koffee With Karan' controversy - all the 'Bin Bulaaye Baraatis' seem to be having the last laugh on Twitter. 

Nusrat Jahan's 'White Wedding' is straight out of a fairytale

Bengali actress and TMC MP Nusrat Jahan who had a stunning wedding according to traditional Indian culture on 19th June had a second round of wedding next day. It was a 'White Wedding' where her husband Nikhil Jain went down on his knees and the lady gladly said 'yes I do'.

The pictures from the 'White Wedding' and some of the videos from the previous day are now available on Instagram and it surely looks like Nusrat, Nikhil and the entire entourage had an absolute blast in Bodrum, Turkey. Nusrat Jahan is the first actress from Bengali film industry who had a destination wedding although it has become a trend of sorts in Bollywood.

Their dreamy wedding in picturesque Turkey was attended by their close family. Only Mimi Chakraborty, fellow TMC MP was the lone invited from Tollywood. Incidentally, both the new MPs missed taking the oath when the 17th Lok Sabha started proceeding last week. Nusrat and Nikhil will officially get married on 25th June and they are throwing a gala bash in Kolkata on 4th July, where the prominent faces from political and entertainment world of Bengal are expected to attend.

The wedding took place at Six Place Kapalankaya, a luxury resort located in Milas, 84 kilometres away from Bodrum. It has spa, sauna and wellness centre, three private beaches. Guests can also land here in a helicopter! It covers an area of nearly 1 lakh square kilometre.


TV’s Nimki Mukhiya calls off an engagement





Every relationship goes through its share of ups and downs. Currently, TV’s Nimki Mukhiya (Bhumika Gurung) has hit a low point in her relationship with choreographer-actor Amit Singh Gossain, better known as Keith.

In an interview to BT last year (November 22), the actress had said that she’s had a roka ceremony with Keith. However, the two, we hear, have now split. A lot of eyebrows were raised when Keith unfollowed Bhumika on social media and didn’t even attend her birthday party in January in Goa. In fact, he has deleted all pictures and videos featuring Bhumika from his social media accounts. The actress has also now unfollowed him on social media.


When we contacted Bhumika, she said, “I would not like to comment on this. I hope everyone understands the sensitivity of the situation and gives me the privacy that I need.”

On his part, Keith admitted that there were issues, but denied that the relationship was over. He said, “Bhumika and I are still communicating with each other, I am just asking for some time for our relationship. Fights are a part of every relationship, and we have to look for a middle ground. People have been constantly speculating about us. Earlier, they got me married to Bhumika, now they are saying that we have broken up. I request everyone to stop speculating and allow us to concentrate on our careers.”


Bhumika Gurung


... with Keith during their roka

‘Golden Globes is like throwing a hundred weddings’




One evening in 1975, a couple exited Regal Cinema looking highly embarrassed by their teen daughter’s loud, intrusive sobs. The culprit was Oscarwinning Hollywood film ‘One Flew Over The Cuckoo’s Nest’, which had such a profound effect on young Meher Tatna that she wept through most of it and then some. These days, though, as the Los Angelesbased president of the Hollywood Foreign Press Association (HFPA)—a non-profit organisation of journalists that oversees The Golden Globe Awards—Tatna’s tear ducts are activated by things like lastminute venue changes. “It’s like throwing a hundred weddings,” says Tatna about the frenetic, often “political”, job of inviting 1200 guests to the ceremony that is the champagnesoacked, tipsy cousin of the Oscars.

Having wrapped up the 76th edition of the Globes in January, Tatna is in the city on her annual visit to her South Mumbai home. Earlier this week, after her return flight was cancelled due to airspace closures following the aerial encounter between the Indian Air Force and Pakistani fighter jets over the LOC, Tatna found, on her hands, time—a rare luxury in her breathless life as film reviewer for Singapore’s The New Paper andHFPA’s president. “I don’t sleep much,” says Tatna, who has “lost” her personal life to the dual roles. “I hope my friends come back.”


Most of her friendships from Mumbai’s J B Petit High School for Girls, are intact. Growing up near Metro Cinema, Tatna not only devoured several matinee shows including Marlon Brando’s ‘Julius Caeser’ all by herself but also cut classes—as an economics student at St Xavier’s College—to catch movies whose names escape her now. “I wanted to be an actress,” says Tatna, who later joined LA’s Brandeis University and did her best to hand out resumes but found work only sporadically. “Those days you didn’t see many people on screen who looked like me,” says Tatna who waited tables to get by. “I was the worst waitress in the world,” confesses Tatna, who hadn’t yet learnt the art of sweet-talking customers into giving her a better tip. That’s when she decided to write about Hollywood as a way of staying in the business.

From an entertainment reporter who would cover The Golden Globes by watching it on live TV in the press room to consuming its flesh-andblood form seated at The Beverly Hilton ballroom as HFPA’s chief, Tatna’s life has changed enough for her to appreciate the art of sweet-talking.

Last year, she made the headlines when she walked the Globes’ red carpet clad in red when the entire fraternity wore black in solidarity with #TimesUp, the Hollywood women’s initiative to fight sexual harassment. Tatna—who later clarified that she wore red because in Indian culture, “when you have a celebration, you don’t wear black”—has seen Hollywood growing vigilant and hiring more women post #TimesUp. She hopes #MeToo has a similar effect here. “This has been such a maledominated culture since times immemorial. It doesn’t believe women when they speak up,” says Tatna. “It’s important that those who abuse their power are shown up for it.”

Beyond overseeing the fun and frivolous awards though, the HFPA has a little-known charitable side. It provides grants to charities and its beneficiaries have included The Kailash Satyarthi Children’s Foundation. Among the causes it supports is film preservation and restoration—something that Tatna knows is tripping over the same roadblocks here as elsewhere. “The establishment isn’t interested in preservation,” says Tatna, who wishes the film community would chip in.

No wonder the news of Mumbai’s sparkling new national film museum lights up Tatna. “Where is it?” she asks. Suddenly, it seems apt that Tatna—who has been the voice of a few characters on the Simpsons—-recently gave the voiceover for a videogame character called Dr Amari. Dr Amari is a medical professional who works in a place called Memory Den and helps people relive their past.


LADY IN RED: Meher Tatna is the president of Hollywood Foreign Press Association which oversees Golden Globes

Official Trailer of Bollywood Movie Kesari is Out..!!

Official Trailer of Bollywood Movie Kesari is Out..!! 

Guitar information in Marathi

guitar information in marathi

guitar information in marathi

guitar information in marathi
Guitar Information in Marathi. Musical Instruments Info – गिटार माहिती. गिटार हे जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचे प्रसिद्ध वाद्य आहे, ...गिटार हे तारा छेडून वाजवायचे एक तंतुवाद्य आहे. गिटारास मुख्य अंग म्हणून एक पोकळ खोके, त्याला जोडलेली एक लांब मान गिटार (अंग्रेज़ी: Guitar) एक लोकप्रिय वाद्य यन्त्र जिसमें तार (जो कि आमतौर पर छह होते हैं) के बजाने से ध्वनि उत्पन्न होती .

Harmonium Information in Marathi

harmonium information in marathi

harmonium information in marathi

harmonium information in marathi
 लहानपणी त्यांना संगीत आवडत नव्हते. नंतरच्या काळात हिंदी चित्रपट संगीत भावू लागले. पुढे आपसूकच ते या क्षेत्राकडे ओढले गेले. संगीत तंत्रज्ञानाच्या आहारी गेलेले असताना ते वाद्यांची हातानेच दुरुस्ती करतात कोणत्याही यंत्राची मदत न घेता. हार्मोनिअमपासून ऑर्गन, पायपेटी व सर्व तंतुवाद्यांची दुरुस्ती यामध्ये त्यांच्या हातखंडा. नवी कोरी हार्मोनिअम तयार करावी तर त्यांनीच.

या मनस्वी कलावंताचे नाव आहे, साबण्णा भीमण्णा बुरूड. संगीत सेवेसाठी गेली साठ वर्षे त्यांचे हात राबत आहेत. वयाच्या पंच्याहत्तरीमुळे अमृतमहोत्सव, तर संगीतसेवेच्या साठ वर्षांमुळे हीरकमहोत्सव असा दुग्धशर्करा योग साबण्णा यांच्या आयुष्यात जुळून आला आहे. त्यांच्या आयुष्यातील महत्त्वाच्या टप्प्याच्या निमित्ताने ‘मटा’ने साबण्णा यांच्याशी संवाद साधला. साबण्णा आपल्या कुटुंबासह वडारवाडी या भागात राहतात. दुकान बंद केल्याने घरातूनच त्यांची वाद्यसेवा अखंडितपणे सुरू आहे. कर्नाटक राज्यातील गुलबर्गा जिल्ह्यामधील बेळगेरी हे त्यांचे गाव. घरात बुरूड व्यवसाय. चार भावंडांमध्ये सर्वांत मोठे असल्याने कुटुंबाची जबाबदारी साबण्णा यांच्यावर आली. एका हार्मोनियम व्यावसायिकाबरोबर त्यांनी पुणे गाठले.

वाद्यांची दुरुस्ती शिकत शिकत ते मिरजकरांच्या दुकानात काम करू लागले. पुढे याच कारणासाठी त्यांनी मुंबई गाठली, प्रसंगी मिळेल ते खाऊन व रस्त्यावर मुक्काम करून दिवस काढले. कलेत पारंगत झाल्यानंतर ते पुन्हा पुण्याला आले. एच. व्ही. मेहेंदळे यांच्या दुकानात काही वर्षे काम केल्यानंतर त्यांनी स्वत:चा व्यवसाय सुरू केला.
sabanna burud harmonium maker

‘हार्मोनियम तयार करणे ही आता आमची ओळख झाली आहे. बालगंधर्वांचे शिष्य रामभाऊ देशपांडे, अप्पा जळगावकर, पं. भीमसेन जोशी, सुधीर फडके, श्रीकांत देशपांडे, जयमाला शिलेदार अशा अनेक मातब्बर कलावंतांचा स्नेह या कलेमुळे मिळू शकला. त्यांच्या वाद्यांच्या माध्यमातून संगीत सेवा करता आली’...साबण्णा सांगत होते.... ‘पूर्वी पैसे कमी मिळायचे. या व्यवसायावरच मुला-मुलींचे शिक्षण, त्यांचे लग्न आदी गोष्टी पार पडल्या. आजही मला हे काम प्रचंड भावते. १८ तास मी काम करू शकतो.’ पडद्यामागचे कलाकार नेहमीच उपेक्षित राहतात. त्यांना समाजाकडून योग्य तो मानसन्मान मिळत नाही. पडद्यामागच्या कलाकारांशिवाय कोणतीच कला सिद्ध होऊ शकत नाही. पुण्यातील बहुतेक सर्व कलावंत साबण्णा यांच्याकडूनच आपल्या वाद्यांची दुरूस्ती करून घेतात, हे विशेष.

अमेरिकेची संधी नाकारली

‘संगीतकार वसंत देसाई यांच्या संचासाठी इलेक्ट्रॉनिक गिटार बनवून द्यायची संधी एकदा मिळाली होती. बाबूजी मला त्यासाठी अमेरिकेला चल म्हणाले होते; पण ती भाषा आपल्याला येत नाही तर तिकडे जाऊन काय करायचे,’ असे सांगून नकार दिल्याची आठवण साबण्णा यांनी जागवली.

Harmonium Information in Marathi. Indian Musical Instruments Harmonium (Peti) Info – हार्मोनियम माहिती. हार्मोनियम हे एक कीबोर्ड संवादिनी (हार्मोनियम/बाजाची पेटी/पेटी) हिचा शोध पॅरीस हारमोनियम (Harmonium) एक संगीत वाद्य यंत्र है जिसमें वायु प्रवाह किया जाता है और भिन्न चपटी स्वर पटलों को दबाने से हार्मोनियम या मूळ पाश्चात्य वाद्याचे ते भारतीय नाव आहे हार्मोनियम: बाजाची पेटी, हार्मोनियम अथवा संवादिनी हे नाव आहेत.बाजाच्या पट्ट्या : काळ्या व पांढऱ्या

Tabla information in Marathi

tabla information in marathi
tabla information in marathi
tabla information in marathi
tabla information in marathi

Dholak information in Marathi

Dholak information in Marathi
Dholak information in Marathi

INDIA’S 1 ST FILM MUSEUM

A PEEK AT INDIA’S 1 ST FILM MUSEUM
WHERE

Gulshan Mahal, Pedder Road, Mumbai The museum is spread over 1 lakh sq ft

Three Inmates Run First Jail Radio Station In Mumbai Metropolitan Region

Jailhouse rock rolls at Taloja prison


Mumbai:

As the sun climbs to its zenith, a watch post inside Taloja Central Prison in Navi Mumbai is a beehive of activity. At the stroke of 12, Kishore Kumar’s seventies hit ‘Zindagi Ek Safar Hai Suhana’ starts playing from loudspeakers in every barrack. A deep voice informs listeners that the theme for the day is ‘zindagi (life)’. “We may have hit a rough patch in life today but this isn’t permanent. Soon, there will be better days,” says the speaker, philosophically.


That is radio jockey Sadiq of the Taloja Central Prison Radio or the TLCP run by inmates for fellow inmates—a first in the Mumbai Metropolitan Region.

“Music reaches the soul and acts as a stress buster for prisoners,” says jail superintendent Kaustubh Kurlekar. “We had been toying with the idea of having inmates run a radio station, but needed technical help. An NGO from Navi Mumbai stepped in with equipment such as mixers, laptops and a microphone. They also roped in a sound engineer to train a team of inmates.”

A three-member team comprising the radio jockey, a scriptwriter and a systems operator runs a one-hour show from 12 to 1 pm every day. “The content is pre-recorded and has to be screened by us before it can go live,” says a prison officer.

“The three inmates chosen to run the radio station are quick learners and training took less than two weeks. There is a database of 70,000 old Hindi film songs to choose from. A theme is selected, such as life, love, happiness, etc., and the writer develops a script on it for the RJ,” says sound engineer Rajesh Anand, who was hired by NGO Prison Ministry of India for the project.

Among the inspirations for the Taloja prison radio station was the radio station at Pune’s Yerawada prison, where actor Sanjay Dutt served as RJ during his incarceration in a case related to the 1993 Mumbai blasts.


RJ Sadiq and his colleagues broadcast every day from 12 to 1 pm from a watchtower on the Taloja jail premises in Navi Mumbai

‘Aap ki farmaish’ rules air waves on prison radio

A watch post on the Taloja prison premises has been converted into a radio station. Watched by guards, the team spends four hours a day at this place to develop content for subsequent shows.

The prison in Kharghar houses 3,152 male inmates, most of the undertrials. “The most popular part of the show is ‘aap ki farmaish’ (your requests). Inmates can choose film songs they want to listen to and drop chits requesting them in a box. For two days every week, songs requested by inmates are played throughout the show,” says a prison officer.

The name of the inmate who has requested the song is also announced. Faces light up when their names are announced, he adds. Some of the inmates' request ‘shayaris’ instead of film songs.

The jail authorities wanted to make sure that every aspect of the radio station was handled by inmates. The TLCP logo and banners for the radio station have been designed by an inmate, Pillai, who is very good with art.RJ Sadiq, an arm accused, has already made a name among inmates. A trial run for the show began from January 2 this year and a full launch took place on January 15. “The team thinks on its feet. On days when they are low on content, they observe the birth anniversary of a popular actor or singer of yesteryears and play songs in his memory,” says an officer.

maharashtrian jewellery designs

एखादा दागिना टीव्हीवर एखाद्या व्यक्तिरेखेच्या अंगावर दिसतो आणि लगेच लोकप्रिय होतो. त्या दागिन्याचे डिझाइन, त्याचा पोत याबद्दल स्त्रियांमध्ये चर्चा व्हायला लागते. पण त्याहीपलीकडे आपल्याला माहीत नसलेले कितीतरी पारंपरिक दागिने एकेकाळी वापरले जात. आपल्या संस्कृतीचा अविभाज्य भाग असलेल्या, पण आज कालबाह्य़ झालेल्या अशा काही खास पारंपरिक दागिन्यांची ओळख..
माथ्यावरचे अलंकार
अग्रफूल- Agraful
हे सोन्याचे एक जोडफूल असते. वेणीचा शेपटा घातल्यानंतर केसांची टोके (अग्रे) या जोडफुलाच्या मधल्या पोकळ जागेत खोचून घ्यावयाची व खालून वर गुंडाळत गुंडाळत शेपटय़ाचे गोल वेढे अगदी वर शेपटय़ाच्या प्रारंभस्थानी आणून तेथे आकडय़ांच्या अथवा आगवळाच्या साहाय्याने पक्के बांधून खोपा तयार केला की हे फूल खोप्याच्या मध्यभागी दोन्ही बाजूंनी दिसत राहते.
कमळ- Kamal
कमळ म्हणजे फूल. आपल्या अलंकारामध्ये फुलाच्या आकृतीचे अलंकार ‘कमळ’ अथवा ‘फूल’ अशा दोन्ही नावाने ओळखले जातात. असे कमळ आकडय़ाच्या साहाय्याने डोक्यावर मागच्या बाजूच्या अंबाडय़ावर खोवण्याची प्रथा आहे.
कासव- Kasav
हाही खास वेगळा असा अलंकार नव्हे. हे एक पदक आहे आणि ते साज या अलंकारामध्ये असते. साजामधली किती तरी पदके सुटय़ा सुटय़ा आकारात करून शुभचिन्ह म्हणून माथ्याच्या पुढच्या बाजूला भांगसराच्या शेवटी टोकावर अडकवून ती कपाळावर रुळविण्याची पूर्वी पद्धत होती.
केकत (केवडा)- Kekat Kevada
डोक्यावर नगगोंडे म्हणून विविध अलंकारांचा एक संच माथ्यावरून मागच्या बाजूला खाली उतरवला जातो त्या संचामधला हा एक सुवर्णालंकार आहे. या संचामध्ये तो हमखास असतोच. तो स्वतंत्रपणे सुटा लावला जात नाही.
गोंडे (नगगोंडे)- Nag gonde
हा अलंकारांचा संच नगगोंडेप्रमाणेच गोंडेबारे, गोंडेफुल अशा नावांनीही ओळखला जातो. या संचाला माथ्यावर नाग या अलंकारापासून प्रारंभ होतो. नागाच्या खाली चंद्र, त्यानंतर केकत किंवा केवडा पान, त्याच्या पुढे राखडी आणि राखडी पदकाच्या खाली वेणीच्या शेपटय़ावर थोडय़ा थोडय़ा अंतराने जडवलेली सुवर्णाची सात फुले व अगदी शेवटी टोकाशी सोन्याची टोपणे असलेले गोंडे, असा हा एकूण संभार असतो. अशा पद्धतीने अलंकार जडवलेला वेणीचा शेपटा मागच्या बाजूने खालपर्यंत रुळत राहतो, परंतु शेपटय़ाऐवजी, शेपटा गुंडाळून वेणीचा चक्राकार खोपा केला, तर मात्र ही फुले चक्राकारी शेपटय़ाच्या वर दिसतील अशी जडवली जातात आणि मूद या अलंकाराच्या साहाय्याने हा चक्राकार खोपा वर एकत्रित बांधून ठेवण्याची तजवीज केलेली असते.
चंद्र- Chandra
स्त्रियांच्या माथ्यावर भांगावरून कपाळापर्यंत येणारा मोत्यांचा भांगसर व त्याच्या खालच्या टोकाशी कपाळावर रुळणारा बिजवरा नावाचा चंद्रकोरीचा अलंकार आहे, तर मागील बाजूस नगगोंडे या संचामध्ये नागाच्या खाली लगेच चंद्रकोर शोभत असते. माथ्यावर पुढच्या बाजूला भांगरेषेच्या डाव्या-उजव्या दोन्ही बाजूंना चेहऱ्याच्या उजवीकडे सूर्य आणि डावीकडे चंद्र अशी रत्नजडित पदके शोभा देत असतात.
जाळी (मोत्याची)- Motyachi jali
ओवलेल्या मोत्यांचे सर उभे-आडवे एकमेकांत ठरावीक अंतर सोडून एकत्र गुंफून एक जाळीदार छोटासा मोत्यांचा पट संपूर्ण माथ्यावर घातला जातो, त्याला मोत्यांची जाळी असे नाव होते. पूर्वी नववधूला नटविताना हा अलंकार घातला जात असे, परंतु हल्ली अशी जाळी डोक्यावर घालण्याची आवड स्त्रियांनाच राहिलेली नाही. त्यामुळे हा दागिना दिसत नाही.
नागवेणी- nagveni
हा अतिशय सुरेख कलाकृतीचा सुवर्णाचा दागिना आहे. नागाच्या फण्यापासून तो शेपटीच्या टोकांपर्यंत जणू काही सळसळणारा नाग असावा तसा हा अलंकार वेणीच्या वरच्या प्रारंभापासून खाली टोकापर्यंत वेणीवर रुळत असतो. या दागिन्याचे सर्व मणके सुटे सुटे असून ते एकमेकांना लहानशा गोलकडय़ांच्या साहाय्याने जोडलेले असतात. त्यामुळे सहज हालचालीमुळे वेणीचा शेपटा कसाही हलला तरी त्याच्याबरोबरच हा सोन्याचा नागही हलत राहतो.

फिरकीचे फूल- firakiche ful
सोन्याचे कमळाकृती फूल. केसांमध्ये अडकवण्यासाठी या फुलाच्या मागच्या बाजूला तारेचीच स्प्रिंगसारखी रचना (फिरकी) करून ती जोडलेली असते.
बिजवरा-Bijavara
बिजवरा म्हणजे द्वितीयेची चंद्रकोर. ही चंद्रकोर (अलंकार) रत्नजडित असून ती भांगरेषेवर असणाऱ्या मोत्याच्या भांगसराच्या खाली टोकाशी कपाळावर लोंबेल, अशा रीतीने हा अलंकार लावण्यात येतो.
भांगसर- Bhangsar
माथ्यावरच्या भांगरेषेवरून पुढे कपाळापर्यंत जाणारा मोत्यांचा सर ‘भांगसर’ या नावाने ओळखला जातो. पुढे टोकाशी खाली कपाळावर लोंबणारे चंद्रकोरीच्या आकाराचे रत्नजडित पदक या सराला जोडलेले असते व ते ‘बिजवरा’ या नावाने ओळखले जाते हे सांगितले आहेच. बिजवऱ्याप्रमाणेच या सराला कासव, मोर, कीर्तिमुख, भुंगा इत्यादी ‘साजा’मधील इतर पदकेही जोडली जातात.
बोर (आवळा)- Bor Avala
माथ्यावरून कपाळावर लोंबणारा बोरासारखा गोल टपोरा असणारा हा अलंकार राजस्थान मारवाडामधून इकडे आला. परंतु महाराष्ट्रात डोक्यावरून खाली संपूर्ण चेहरा झाकणारा पदर घेण्याची पद्धत नसल्यामुळे येथे तो फारसा रुजला नाही. डोक्यावर नेहमी पदर घेणाऱ्या इथल्या काही जमातीमध्ये तो आजही कधी कधी दिसतो एवढेच. उत्तर भारतात या दागिन्याला बोर म्हणतात पण महाराष्ट्रामध्ये बोराप्रमाणेच ‘आवळा’ या नावानेही तो ओळखला जातो.
मूद- Mud
कळसाच्या आकाराचा हा सोन्याचा अलंकार आगवळाच्या साहाय्याने, डोक्याच्या मागच्या बाजूला केसांच्या बुंध्याशी किंवा वेणीच्या प्रारंभस्थानी बांधला जातो. वेणी न घालता नुसतेच मोकळे केस सोडले, तरी ते अस्ताव्यस्त पसरू नयेत यासाठी प्रारंभस्थानापाशीच रेशमी दोऱ्याच्या साहाय्याने ते एकत्र बांधून ठेवण्यासाठी हा अलंकार निर्माण झाला असावा. (आजच्या जमान्यातील स्त्रिया या मुदीऐवजी ‘रबरबॅण्ड’ किंवा ‘प्लॅस्टिक क्लिप’चा वापर करतात.)
राखडी- Rakhadi
वेणीच्या संचामध्ये केवडय़ाच्या खाली लावण्याचा हा एक गोल वर्तुळाकारी पदक रूपातला सोन्याचा अलंकार आहे. राखडी हे सूर्याचे प्रतीक समजले जाते. उत्तर भारतात सर्वत्र हा अलंकार प्रचलित आहे. आपल्या महाराष्ट्रात वेणीवरच्या संपूर्ण अलंकार संचात हा दागिना वापरात असावयाचाच, परंतु पुष्कळदा हा सुटा अलंकारच मुदीच्या जोडीने येथे वापरला जात असे.
सिसफूल- Sisful
माथ्यावर अगदी उंच जागी हे सोन्याचे फूल लावले जात असे. टपोरे मोठय़ा आकाराचे हे कमळाकृती फूल बांधण्याची पद्धत होती. हा उत्तर भारतामधला अलंकार असून तिकडे त्याला ‘चोटी फूल’ असेही नाव होते.
मोर- Mor Peckock
मोराच्या आकृतीचे हे सुवर्णपदक, कपाळावर भांगसराच्या खाली, मागच्या बाजूला आकडय़ाच्या साहाय्याने अंबाडय़ावर, नागवेणीमध्ये प्रत्येक मणक्यावर, पुरुषांच्या मुकुटावर, तसेच स्त्रियांच्या चंद्रहार या अलंकारांच्या प्रारंभस्थानी मोराचे पदक जडवलेले असते.
हे झाले शिर म्हणजे माथ्यावरचे अलंकार. आता मुखावरचे म्हणजे नाक आणि कान यांचे अलंकार पाहू.
नाक Nak for Nose
आपल्या धर्मामध्ये कान टोचणे (कर्णवेध) हा एक संस्कार सांगितला आहे. त्यामुळे कान या अवयवाला विविध ठिकाणी भोके पाडून त्यामध्ये वेगवेगळे अलंकार घालण्याची प्रथा येथे फार प्राचीनकाळापासून चालू आहे. परंतु नाक टोचणे ही गोष्टच आपल्या धर्मात नव्हती. त्यामुळे प्राचीनकाळी नाकासाठी अलंकार ही प्रथा येथे कधी नव्हती. नाक टोचून त्यात नथ, चमकी, सुंकले वगैरे दागिने घालणे ही बाब आपल्याकडे तशी अलीकडच्या म्हणजे गेल्या हजार एक वर्षांपासून सुरू झालेली आहे. ही प्रथा अथवा चाल येथे मुसलमान धर्मीय आक्रमकांनी आणली.
बुलाक- Bulak
हा भारताबाहेरचा आणि भारतात अवतरण्यापूर्वीच्या प्राचीनकाळापासूनचा मध्य आशिया प्रदेशातला अलंकार. मुसलमानांच्या आगमनाबरोबरच तो तिकडून भारतात आला. मात्र हा अलंकार नाकपुडीमध्ये न घालता दोन्ही नाकपुडय़ांच्या मधल्या मांसल पडद्याला भोक पाडून त्यात अडकविला जातो. महाराष्ट्रामधल्या मुस्लीमधर्मीय स्त्रिया आजही याच पद्धतीने हा अलंकार घालतात.
बेसर- Besar
हाही बुलाक अलंकाराचेच जरा वेगळे रूप असणारा मुस्लीम अलंकार असून तोसुद्धा बुलाकप्रमाणेच दोन्ही नाकपुडय़ांच्या मधल्या भागात अडकवला जातो.
मुरकी- Murki
चमकीप्रमाणेच परंतु चमकीच्या वर दिसणारा मोती अथवा रत्नखडा याऐवजी चंद्राकाराच्या कोंदणात बसवलेले रत्न व कोंदणाला जडविलेले मोती, अशा रूपाकारातली ही चमकीच, असे म्हणणे योग्य ठरते. या मुरकीच्या खालच्या बाजूला मळसूत्र असते व त्याच्या योगाने ही मुरकी एका जागी घट्ट (स्थिर) राहू शकते. ही मुरकी नेहमीप्रमाणेच कानामध्येही घालण्याची पद्धत आहे. या मुरकीलाच काही ठिकाणी ‘मोरणी’ असेही म्हणतात.
कान ear Kan
कर्णफूल- Karnful
कानामध्ये खाली पाळीच्या भोकात अडकवण्याचा हा रत्न व मोतीजडित असा फुलाच्या (कमळाच्या) रूपाकाराचा कुडी या अलंकाराचाच एक वैभवशाली प्रकार.
काप- Kap
काप याचा अर्थ तुकडा (र’्रूी). मी दोन प्रकारांचे काप पाहिले. एक काप रत्नजडित असा चंद्रकोरीच्या आकाराचा असून त्याला मोत्यांचे वेल (सर) जोडलेले होते, तर दुसरा काप नुसता सोन्याचा वाटोळा दाणा असून त्याला कुडय़ांप्रमाणेच खाली मळसूत्राचा जोड असतो. मराठी भाषेत ‘काप गेले पण भोके राहिली’ अशी जी म्हण आहे ती या कापाच्या संदर्भात खरी वाटते.
कुर्डु- Kurdu
हा लहानसा कुडीचाच एक प्रकार, परंतु कानाच्या पाळीवर मध्यभागी घालण्याची प्रथा होती. ‘लहानशी कुडी’ या अर्थानेही. या दागिन्याला ‘कुर्डु’ हे नाव मिळाले असावे.
खुंट- Khunt
हासुद्धा एक छोटा अलंकार अधूनमधून कुर्डुऐवजी कानाच्या पाळीवर कुर्डुच्याच जागी घातला जातो. याला ‘खुंटबाळी’ असा दुसराही शब्द वापरात आहे.
गाठा- Gatha
हा सुवर्णाचा एक देखणा अलंकार. कोकणामध्ये कोळी जमातीच्या स्त्रियांच्या वापरात आहे. त्याशिवाय ‘गाठा’ या नावाचा दुसराही छोटासा अलंकार मत्स्य प्रतीक म्हणून या जमातीत लग्नप्रसंगी घातला जातो. तो जणू काही ‘सौभाग्यचिन्ह’ असल्याचा महत्त्वाचा मानला जातो.
चौकी किंवा चौकडा- Chauki or Chaukada
चारच मोती किंवा चार सोन्याचे दाणे असणारा हा कुडीचाच एक प्रकार चौकी-चौकडा या नावाने ओळखला जातो.
भोकर- Bhokar
हा कानातील एक लोंबता अलंकार आहे. तो सुटाच वापरला जातो किंवा त्याला मोत्याचा वेल जडवून त्यासह तो कानात घातला जातो.
मुडकी अथवा मुरकी- Mudki or Murki
चंद्रकोरीच्या आकाराचा हा कुडीच्या स्वरूपातला अलंकार कानात त्याचप्रमाणे नाकातही घातला जातो. वर नाकातील अलंकारांच्या माहितीत हे नवे नाव दिले आहेच.
लवंग- Lavang
हा काही वेगळा खास अलंकार नव्हे, तर अलंकाराऐवजी पर्यायी वापरासाठी केलेला हा छोटासा दागिना आहे. मुख्यत: नाक आणि कान यांची भोके बुजून जाऊ नयेत या हेतूने त्या भोकांमध्ये लवंगेच्या रूपाकाराची एक सोन्याची अथवा चांदीची काडी घालून ठेवतात तिला ‘लवंग’ असे म्हटले जाते.
गळा Neck - Gala
अंबर माळ-  Ambar Mal
अंबर हे एक खनिज आहे. याचा रंग पिवळा-नारंगी अथवा किंचित तपकिरी असतो. अंबराचे मणी बनवून त्यांची माळ गळय़ात घालण्याची येथे हजारो वर्षांची प्रथा आहे. मराठय़ांच्या राजवटीत या माळेला ‘अंबरसा’, ‘आमरसा’ असेही म्हणत असत.
एकदाणी- Ekdani
सोन्याच्या टपोऱ्या आकाराचे मणी एका सरात गुंफून तयार केलेली माळ एकदाणी या नावाने ओळखली जाते. त्याशिवाय एकदाणीप्रमाणेच ‘एकलड’, ‘एकसर’, ‘एकावळी’ अशीही नावे प्रचारात आहेत.
काशीताळी- Kashi Tali
महाराष्ट्रामधील शैवपंथीय सारस्वत जमातीमधले हे मंगळसूत्र ‘काशीताळी’ या नावाने ओळखले जाते. या अलंकारात सोन्याचे व पोवळय़ाचे मणी ओवलेले असून माळेच्या केंद्रभागी चौकोनी आकाराचे मुख्य पदक असते व ते ‘ताळी’ या नावाने ओळखले जाते. गोवा प्रदेशात हिंदूधर्मीय स्त्रियांप्रमाणेच ख्रिश्चन स्त्रियांमध्येही हा अलंकार ‘सौभाग्यचिन्ह’ म्हणून वापरात आहे.
कारले- Karle
कारल्याच्या आकाराचा म्हणजे मध्यभागी फुगीर आणि दोन्ही बाजूंच्या टोकांकडे निमुळता होत गेलेला सोन्याचा ठसठशीत लांबट मणी कारले या नावाने ओळखला जातो. असा मणी एखाद्या माळेच्या मध्यभागी जडवून ती माळ गळय़ात घातली जाते.
गरसळी- Garsali
मूळ शब्द गळेसर (गळय़ात घालावयाची माळ) असा असावा, परंतु या शब्दाची गळसरी, गळेसर, गरसळी, गरसुळी, गरसोळ अशी अनेक अपभ्रष्ट रूपे या माळेसाठी बहुजन समाजाच्या वापरात आहेत. सोन्याच्या कोणत्याही माळेला गळसरी, ‘गरसळी’ या नावाने ओळखले जाते. 
गाठले- Gathale
मंगळसूत्रालाच गाठले असा शब्द ग्रामीण भागात रूढ आहे. गाठले, डोरले, गुंठण असेही शब्द या अलंकारासाठी ग्रामीण समाजात रूढ आहेत.
गुंजमाळ- Gunj Mal
सोन्याच्या तारेत गुंजांची गुंफण करून अशुभ निवारणासाठी हा दागिना गळय़ात घातला जातो.
गोखरू माळ- Gokharu Mal
गोखरू हे काटेदार फळ आहे. या गोखरूच्या आकाराचेच काटेदार सोन्याचे मणी करून त्यांची बनविलेली माळ, असा हा अलंकार आहे.
गव्हाची माळ- Gavhachi Mal
गहू या धान्याचे व त्याच रूपाकाराचे सोन्याचे मणी बनवून त्यांची तयार केलेली माळ, तिला ‘गव्हाची माळ’ असे म्हटले जाते.
चाफेकळी माळ- Chafekali Mal
चाफ्याच्या कळीसारखे सोन्याचे लांबट मणी तयार करून त्यांची बनविलेली ही माळ असते. पूर्वी या माळेला ‘सोनकळी माळ’ असेही म्हणत असत.
चित्तांग- Chittang
हा मूळचा कर्नाटकातील दागिना आहे. महाराष्ट्रात चिंताक या मूळ शब्दाऐवजी चित्तांग या नावाने तो ओळखला जात असे. लहान मुलांच्या मनगटामधल्या ‘बिंदल्या’प्रमाणेच परंतु मोठय़ा आकाराचा असा हा गळय़ात अडकवण्याचा दागिना होता. ‘सुवर्ण नियंत्रण कायदा’ अमलात येण्यापूर्वी (१९६२) हा दागिना येथे पुष्कळ ठिकाणी दिसत असे. आता मात्र तो पूर्णपणे लुप्त झाला आहे.
चौसरा- Chausara
चौसरा म्हणजे सोन्याच्या बारीक कडय़ांचे गुंफलेले चार पदर असणारा हार किंवा माळ असा हा अलंकार होता. हजार वर्षांपूर्वीपासून तो इथे महाराष्ट्रात सर्वत्र दिसत असे. परंतु पुढे पुढे त्याचा वापर कमी कमी होत गेला. आता तो सुवर्णरूपात कोठे दिसत नाही, परंतु आदिवासी जमातीमध्ये मात्र आजही तो ‘चौसरा’ या नावानेच परंतु हलक्या जातीच्या धातूच्या स्वरूपात वापरात आहे.
जवमाळ- Javmal
जव म्हणजे यव किंवा सातू या दाण्याच्या आकाराच्या सोन्याच्या मण्यांची माळ असा हा दागिना आहे.
जाळीचा मणी- Jalicha Mani
कोणत्याही माळेच्या मध्यभागी लावला जाणारा सोन्याचा लांबट आकाराचा मोठा व पोकळ असा मणी. या मण्याच्या सर्वागावर अनेक भोके पाडून जाळी बनवलेली असते. कधी कधी ही भोके जरा अधिक मोठय़ा आकाराची करून त्यात बारीकबारीक रत्नखडेही बसवले असतात. वर ‘कारले’ या सांगितलेल्या अलंकाराप्रमाणेच माळेच्या केंद्रस्थानी अडकवला जाणारा ‘जाळीचा मणी’ हाही छोटासा अलंकार आहे.
जोंधळी पोत- Jondhali Pot
जोंधळय़ाच्या दाण्यासारखे सोन्याचे छोटे मणी तयार करून त्यांची बनवलेली माळ ‘जोंधळी पोत’ या नावाने ओळखली जाते.
तांदळी पोत- Tandali Pot
तांदळाच्या रूपाकाराचे सोन्याचे मणी बनवून त्यांची केलेली माळ म्हणजे ‘तांदळी पोत.’
तिलडी- Tiladi
वर ‘एकलड’ या अलंकाराबद्दल लिहिले आहेच. एकलड म्हणजे मण्यांच्या एक सराची माळ. त्यावरूनच दोन सरांच्या माळेला दुलडी, तिलडी म्हणजे तीन सरांची माळ, चार सरांच्या माळेला चौसरा आणि पाच सरांच्या माळेला पंचलड अशी नावे आहेत.
नळय़ाची पोत- Nalyachi Pot
अगदी बारीक केवळ सुती वा रेशमी दोरा आत जाईल एवढय़ा व्यासाच्या पोकळ सुवर्णाच्या नळय़ांचे लहान लहान तुकडे पाडून ते दोऱ्यात ओवून केलेली माळ नळय़ाची पोत म्हणून ओळखली जाते.
चिंचपेटी- Chinchpeti
छोटय़ा चौकोनी पेटीसारख्या सोन्याच्या कोदणात मोती आणि माणिक बसवून तयार केलेला अलंकार आजच्या घडीलाही लोकप्रिय आहे. ग्रामीण भागात ‘चीचपाटी’ या नावानेही तो ओळखला जातो. चिंचपेटय़ा या अलंकाराला पेटय़ा या नावानेही ओळखले जाते.
पेंडे- Pende
पेंडे हा शब्द जुडगा या अर्थाने वापरला जातो. मोत्यांचे अनेक सर असणाऱ्या माळेला ‘पेंडे’ असे म्हटले जाते.
रायआवळे हार- Ray Aavale Har
रायआवळय़ाच्याच रूपाकाराची सोन्याच्या मण्यांची माळ. या माळेलाच ‘हरपर रेवडी हार’ असा दुसराही शब्द प्रचारात होता. 
वज्रावळ- Vajraval
दृष्ट निवारण्यासाठी एका विशिष्ट वेलीच्या बियांच्या रूपाकारासारखे मणी तयार करून त्यांची माळ गळय़ात घातली जाते तिला ‘वज्रावळ’ असे नाव आहे.
कंबर Waist Kambar
मणदोरा- Mandora
कमरपट्टय़ाचाच हा एक साधासुधा प्रकार. मुख्यत्वेकरून अशुभ बाधा निवारण्यासाठी कमरेवर बांधण्याची येथे जुनी प्रथा होती. पीळ दिलेले दोऱ्याचे सर आणि त्याला जोडलेले मणी असे या अलंकाराचे स्वरूप असते. हल्ली हा फारसा कोठे दृष्टीस पडत नाही.
हात Hand
हात म्हणजे बाहू, भुजा. या अवयवावर तीन ठिकाणी अलंकार घालण्याची रूढी आहे. पहिली जागा म्हणजे दंड. त्यानंतर मनगट आणि शेवटी हाताची बोटे. स्त्रियांच्या बाबतीत या तीनही जागा विविध अलंकार दृष्टीस पडतात. पुरुषांच्या किंवा मुलांच्या (शिशूंच्या) हातावर एवढे दागिन्यांचे ओझे नसते. स्त्रियांचे दंडावरचे दागिने असे आहेत-
ताळेबंध- Talebandh
हा दंडावरील चांदीचा अलंकार असून नागरजनांपेक्षा ग्रामीण भागांतील स्त्रियांमध्ये तो अत्यंत लोकप्रिय आहे आणि ‘तोळबंदी’, ‘तुळवंदी’ अशा काहीशा अपभ्रष्ट नावांनीच तो ओळखला जातो.
नागोत्र- Nagotra
नागाच्या वेटोळय़ांप्रमाणेच दंडाभोवती रचना केल्याप्रमाणे दिसणारा हा अलंकार आहे. ग्रामीण भागात तो चांदीचा असून ठसठशीत दिसणारा असा असतो, तर शहरी भागात तो सोन्याचा व अधिक नाजूक कलाकुसरीचा दिसतो. या दागिन्याला ‘नागवाकी’, ‘नागोत्तर’ अशीही नावे आढळून आली.
वेळा- Vela
ग्रामीण भागात दंडावरच परंतु जरासा खाली कोपराजवळ घातला जाणारा हा अलंकार आहे. कित्येक ठिकाणी त्याला ‘कोपरवाळी’ असेही म्हटले जाते.
मनगट
जवे- Jave
जव किंवा यव धान्याच्या दाण्याच्या आकाराचे सोन्याचे मणी सोन्याच्या बांगडीवर चिकटवून या बांगडीला उठाव आणला जातो, त्या अलंकाराला ‘जवे’ असे नाव आहे. हा मुळात गुजरात-राजस्थानकडील अलंकार. आपणाकडे त्याचा फारचा अढळ नाही. गुजरातेत ‘जवे’ आणि ‘पिछोडय़ा’ अशी जोडी असते. त्यापैकी जव ही बांगडी मनगटावरील सर्व अलंकारामध्ये अगदी पुढे घालावयाची आणि पिछोडी सर्वात मागे म्हणजे कोपरानजीक घालावयाची अशी तेथे पद्धत आहे.
गजरा- Gajara
हा मोत्यांचे सर एकत्र बांधून मनगटावर घालण्याचा अलंकार महाराष्ट्रात सर्वत्र रूढ नसला तरी अनेक ठिकाणी पाहावयास मिळतो.
हाताची बोटे for hand fingers
भोरडी- Boradi
सोन्याच्या गोल वळय़ाला सोन्याच्याच बारीक तारेने संपूर्णपणे गोल गोल वेढे देऊन तयार केलेली अंगठी.
आरसी- Aarasi
हा उत्तर भारतातून इकडे आलेला खास स्त्रियांसाठी असणारा अंगठीचा प्रकार आहे. आरसी म्हणजे आरसा असलेली अंगठी. एका वळय़ाला दर्शनी भागावर जडवलेली छोटीशी गोल आकाराची सोन्याची डबी आणि तिच्या झाकणावर तसाच छोटा गोल आरसा अशी या अंगठीची रचना असते. ही अंगठी फक्त डाव्या हाताच्या अंगठय़ावरच घालावयाची अशी पद्धत आहे. या डबीत सिंदूर किंवा कुंकू ठेवलेले असते. ऐन प्रसंगी, गरजेच्या वेळी या डबीतून कुंकू काढून व वरच्या आरशात पाहून ते कपाळी लावायचे यासाठी खास सुविधा म्हणून ही अंगठी.
घोडा अंगठी- Ghoda Angathi
ही एक अगदी वेगळय़ाच प्रकारची अंगठी ग्रामीण समाजामध्ये दिसून येते. विशेषत: कोकण-दाभोळ भागात त्याचप्रमाणे देशावर बारामती, अहमदनगर या भागातील ग्रामीण जनतेमध्ये तिचा वापर असल्याचे जाणवले. उच्चवर्णीयांमध्ये ही कोठेच नाही. ही अंगठी म्हणजे गोल वळे नव्हे.
पाय
अंदु (साखळय़ा) andu sakhalya-
अंदु हा कानडी शब्द आहे. हत्तीच्या पायातल्या भक्कम साखळीला अंदु हा शब्द वापरला जातो. महाराष्ट्रातही यादव काळापासून अंदु हा शब्द वापरात होता. नामदेवांचा अभंग- परब्रह्म निष्काम, तो हा, गौळिया घरी। वाक्या वाळे अंदु कृष्णा, नवनीत चोरी॥ हा अभंग आजही महाराष्ट्रात सर्वख्यात आहेच. शिवकाळात व नंतर हळूहळू अंदु शब्द मागे पडत चालला व साखळय़ा हा शब्द रूढावला. हा अलंकार पेशवेकाळात मराठे सरदारांनी राजस्थान, माळवा या प्रदेशातही नेऊन तेथेही तो लोकप्रिय केला. त्या संबंधात सविस्तर माहिती पुढे सातव्या प्रकरणात दिली आहेच.
छंद Chhand-
‘नक्षीदार, चांदीच्या जाड सुताचे पायात घालावयाचे पैंजण’ असे या अलंकाराचे स्पष्टीकरण सुवर्णकारांकडून मिळते. तथापि तो प्रत्यक्षात कोठे पाहण्यात येत नाही.
रूळ Rul-
गोल मण्यांचा गजरा बनवल्यासारखा दिसणारा हा चांदीचा अलंकार असून देशभापेक्षा कोकणामध्ये याचा प्रसार अधिक असल्याचे दिसून येते.
तोरडय़ा Toradya- 
तोडर हा संस्कृत शब्द आहे. तोडर हा प्राचीन काळापासून वापरात असलेला अलंकार आहे. मध्ययुगानंतरच्या काळात तोडर या मूळच्या शब्दाचे तोरडय़ा असे रूपांतर झाले. ह्य़ा तोरडय़ा आजच्या घटकेलाही अगदी लहान मुलांपासून मोठय़ा मुली, स्त्रिया यांच्या वापरात आहे.
पैंजण painjan-
पैंजण हा पर्शियन भाषेतील शब्द असून मुस्लिम धर्माच्या लोकांबरोबरच हा अलंकार भारतात आला. आजही मुसलमान स्त्रियांच्याच पायात तो महाराष्ट्रातही दृष्टीस पडतो. पेशवेकाळात तो ‘पायजीव’, ‘पायजिभी’ अशा अपभ्रष्ट रूपात इथल्या मराठी लोकांकडून उच्चारला जाऊ लागला होता.
पायाची बोटे for leg fingers
अनवट Anavat-
अनवट हा शब्द उत्तर भारत प्रदेशात प्रचलित आहे. पायाच्या अंगठय़ात चांदीचे जाडजूड व भक्कम कडे बसवलेले असते, त्याला ‘अनवट’ असे नाव आहे. महाराष्ट्रात अनवटप्रमाणेच ‘अनोठ’, ‘आनवटा’, ‘हणवट’ अशी अपभ्रष्ट शब्दरूपेही लोकांच्या बोलण्यात व लिहिण्यात आहेत. ‘अंगुस्ठा’ असाही एक शब्द या दागिन्याला लावला जातो. कन्नड भाषेत यासाठी ‘पोल्हारा’ असे नाव आहे आणि मराठा कालखंडातील सर्व वाङ्मय प्रकारात ‘पोल्हारा’ हा शब्द अनेकदा आढळून येतो.
विरोद्या virodya-
(विरोल्या, विरवल्या)- जोडवी आणि विरोद्या ही हिंदू स्त्रिया ‘सौभाग्यचिन्हे’ मानतात. त्यापैकी विरोद्या पायाच्या दुसऱ्या बोटात, तर जोडवी ही पायाच्या तिसऱ्या बोटात घालण्याची सर्वसामान्य प्रथा आहे.
गेंद gend-
गेंद म्हणजे गुच्छ. जोडव्यालाच वरच्या बाजूला दोन-तीन लहान घुंगरे जोडली की त्याला गेंद असे नाव मिळते. या गेंद अलंकारालाच काही ठिकाणी ‘कांदेफुले’ असेही म्हटले जात असल्याचे मला आढळून आले आहे. त्याशिवाय या गेंद अलंकारालाच ‘विंचू’ असेही म्हणण्याची पद्धत काही ठिकाणी दिसून आली. उत्तर भारतात ‘बिच्छु’, ‘बिछवे’ म्हणून असाच एक अलंकार प्रचलित आहे, त्यावरून हे नाव येथे आले असावे असे वाटते.
करंगुळय़ा karangulya-
पायात करंगळीमध्ये घालण्याचा जोडव्यासारखा अलंकार. याला ‘वेढे’ किंवा ‘वेढणी’ असाही शब्द प्रचलित आहे. हल्ली हा अलंकार फारसा आढळत नाही. पण करंगुळय़ा हा शब्द लावणी आणि लोकगीतात अनेकदा आढळला आहे.
मासोळ्या Masolya-
माशाच्या रूपाकाराची उठावदार आकृती करून ती जोडव्याच्या वरच्या बाजूने लावली असते. या अलंकाराला मासोळी असे नाव आहे. महाराष्ट्रात नागर स्त्रियांमध्ये कमी परंतु ग्रामीण भागात स्त्रियांच्या बोटांमध्ये हा अलंकार सर्रास आढळतो. मासोळ्या पायाच्या चौथ्या बोटात घालण्याची प्रथा आहे.

जोडवी Jodavi-

पायाच्या मधल्या बोटात घालण्याचे चांदीचे वळे. कधी कधी एकाच बोटात दोन जोडवीही घातलेली दिसतात. त्यातील लहान जोडव्याला खटवे असे म्हटले जाते.
लहान मुलींच्या पायाच्या बोटात कसलाही दागिना घालण्याची पद्धत नाही. स्त्रियांच्या पायाच्या बोटांवर पहिला अलंकार चढतो तो जोडवे. पायाच्या मधल्या बोटावर विवाहप्रसंगी वधू जेव्हा गौरीहरा पूजते तेव्हा जोडवी घातली जातात आणि ती आयुष्यभर ठेवण्याची प्रथा आहे.
माथ्यावरचे अलंकार

(‘आपले मराठी अलंकार’ या डॉ. म. वि. सोवनी लिखित आणि भारद्वाज प्रकाशन, पुणे प्रकाशित पुस्तकातून साभार.)
maharashtrian jewelry names
maharashtrian jewellery wiki

maharashtrian imitation jewellery

maharashtrian jewellery designs of bengal

maharashtrian jewellery bangles

jewellery for nauvari

maharashtrian bridal bangles

tanishq maharashtrian jewellery

nauvari saree jewellery photos